Veel problemen waar we in onze maatschappij tegenaan lopen hebben te maken met de nadruk op efficiëntie. Wat leidt tot gebrek aan speling in onze systemen. De ‘nippertjeseconomie’, noemt Karin Spaink het. Ton legt uit wat dat betekent:
Hier wat afschaven, daar een bochtje afsnijden, voorraden minimaliseren en alles just-in-time. Op het nippertje gaat alles goed. Meestal.
Maar soms niet.
In complexiteitsdenken betekent een ver doorgevoerde efficiëntie wel het afbreken van veerkracht en wendbaarheid. Dat is niet zo erg voor heel voorspelbare zaken (als A dan altijd B), maar wel als complexe vragen zich aandienen.Ik spreek dan vaak over de broosheid van systemen. Broos omdat ze geoptimaliseerd zijn voor een hele smalle groep situaties, een heel specifieke niche. Broos omdat ze het niet meer aan kunnen, of erger nog, volledig in de weg zitten zodra er iets buiten dat spectrum gebeurt.
Dan kieper je ineens van voorspelbaarheid in de chaos: heb je net in een paar jaar tijd de IC bedden in Nederland met zo’n duizend verlaagd (in 2017 hadden we er nog zo’n 2100, dit voorjaar net over de 1000) want dat is efficiënter, gebeurt er iets wat meer van je verlangt en wordt de zorg zo overbelast dat alleen drastische maatregelen het nog enigszins kunnen inperken.